Tinh thể muối urat – Thủ phạm của gút gây sưng đỏ, đau, nóng khớp

Như thế nào là bệnh gút?

Gút còn được gọi là bệnh thống phong. Khi cơ thể bị rối loạn trong quá trình chuyển hóa purin sẽ dẫn đến tăng nồng độ acid uric trong máu. Acid uric tăng sẽ dẫn đến lượng muối urat lắng đọng trong các khớp, gây sưng, đau, và viêm nhiễm khớp.

Ở giai đoạn đầu của bệnh gút, người bệnh thường trải qua các triệu chứng như sưng, đau, và viêm nhiễm ở các khớp như ngón chân, bàn chân, bàn tay, cổ tay, khuỷu tay, đầu gối,… Các cơn đau dữ dội thường xuất hiện đột ngột và kéo dài.

Ước tính khoảng 20-30% những người có nồng độ acid uric tăng cao trong máu sau nhiều năm mới tiến triển thành bệnh gút. Để đưa ra chẩn đoán chính xác về bệnh gút, ngoài các xét nghiệm đo chỉ số acid uric máu, axit uric niệu trong 24 giờ thì kiểm tra thận và dịch khớp để tìm kiếm tinh thể urat cũng rất quan trọng.

Lắng đọng tinh thể urat dẫn đến bệnh gút

Nguyên nhân gây hình thành tinh thể muối urat

Theo các nghiên cứu, nguyên nhân hình thành các tinh thể urat là do nồng độ acid uric tăng cao. Dưới ống kính của nội soi, hình ảnh rõ ràng cho thấy những tinh thể urat giống như hạt muối trắng gắn kết trên các bề mặt sụn khớp, màng khớp, và gân. Tinh thể muối urat có thể gây tổn thương các cơ quan khác như: Tim, thận, mạch máu, niêm mạc.

Ngoài ra, một số yếu tố khác cũng được ghi nhận có tác động trực tiếp và thúc đẩy quá trình lắng đọng nhanh chóng của tinh thể muối urat, bao gồm:

- Nhiệt độ và môi trường acid: Nhiệt độ lạnh và môi trường acid tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình kết tủa tinh thể muối urat diễn ra nhanh chóng. Độ pH tăng làm tăng nồng độ canxi, giảm độ hòa tan của muối và thúc đẩy quá trình kết tủa tinh thể muối.

- Tác động cơ học: Chấn thương và hoạt động cơ học cường độ cao có thể tăng cường quá trình kết tủa tinh thể muối urat tại các khớp. Do đó, người mắc bệnh gout có thể trải qua cơn đau xương khớp ngày càng nhiều và dữ dội hơn.

- Bệnh sỏi thận: Nồng độ acid uric cao trong nước tiểu hoặc tính acid của nước tiểu có thể dẫn đến sự hình thành sỏi thận. Sỏi thận làm giảm chức năng đào thải acid uric của thận, làm tăng nồng độ trong máu và dễ dàng kết tủa tạo thành các tinh thể muối urat.

- Chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt: Chế độ dinh dưỡng là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến việc hình thành các tinh thể muối urat. Thực phẩm giàu đạm, dầu mỡ, gia vị mặn, rượu, bia, và thuốc lá có thể gây tăng hàm lượng acid uric trong máu. Quá trình kết tủa tạo thành các tinh thể muối urat sẽ ngày càng được thúc đẩy.

- Thói quen sinh hoạt: Thói quen như thức khuya, thiếu rèn luyện thể dục, căng thẳng, stress, và việc tiêu thụ nhiều thức uống có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh gút, đặc biệt là ở nam giới ở độ tuổi trung niên.

Cơ chế hình thành tinh thể urat trong khớp

Làm thế nào để phát hiện tinh thể muối urat?

Một trong những phương pháp xác định chính xác bệnh gút hiện nay là thông qua xét nghiệm dịch khớp nhằm phát hiện sự có mặt của tinh thể urat. Quy trình này giúp đánh giá mức độ tổn thương của các khớp, xác định mức độ viêm và có biện pháp điều trị kịp thời.

Quy trình lấy mẫu dịch khớp bắt đầu khi bác sĩ tiến hành chọc hút dịch khớp để thu thập mẫu cho phân tích. Đây là một kỹ thuật đơn giản và không gây ảnh hưởng đến các hoạt động bình thường khác của cơ thể. Trước khi tiến hành chọc hút, bệnh nhân được thông báo rõ ràng và kiểm tra các thông số cơ bản. Điều dưỡng chuẩn bị đầy đủ vật dụng cần thiết, và hướng dẫn bệnh nhân đặt mình vào tư thế phù hợp. Sau đó, bác sĩ chuyên khoa tiến hành chọc hút dịch khớp theo quy định. Mẫu dịch sau đó được nhanh chóng vận chuyển đến phòng xét nghiệm để thực hiện phân tích.

Quy trình xét nghiệm dịch khớp tìm tinh thể urat bắt đầu với việc kiểm tra chất lượng của mẫu dịch khớp để đảm bảo đáp ứng yêu cầu. Dịch khớp bình thường có đặc điểm trong suốt và không màu. Trong trường hợp viêm nhiễm, có thể xuất hiện màu vàng chanh, độ đục, cũng như có thể có mặt mủ hoặc máu.

Sau khi kiểm tra, mẫu dịch được ly tâm để tách lắng cặn. Sau đó, pipet được sử dụng để hút phần dịch lắng cặn từ phía dưới ống nghiệm lên lam kính có thông tin đầy đủ. Thông qua kính hiển vi, bác sĩ sẽ phát hiện tinh thể muối urat có dạng hình kim nhọn.

Ngoài xét nghiệm dịch khớp tìm tinh thể urat, cần kết hợp với các xét nghiệm khác như xét nghiệm tế bào dịch khớp, xét nghiệm acid uric máu, chụp X - quang, siêu âm và đánh giá các biểu hiện lâm sàng để đạt được cơ sở chẩn đoán chính xác nhất.

Hình ảnh tinh thể muối urat hiển thị qua kính hiển vi

Phòng tránh bệnh gút cần có lối sống khoa học

Xây dựng chế độ dinh dưỡng và sống lành mạnh giúp giảm tối đa nguy cơ mắc bệnh gút. Dưới đây là một số biện pháp đơn giản bất kì ai cũng có thể thực hiện:

- Hạn chế tiêu thụ những thực phẩm giàu đạm như nội tạng động vật, cá hồi, thịt chó, hải sản, đồ ngọt, và đồ nhiều tinh bột. Thay vào đó, tăng cường ăn các loại trái cây, rau quả, hạt đậu nành, ngũ cốc, yến mạch, trứng, sữa, và dầu thực vật.

- Thường xuyên thực hiện các hoạt động thể dục và thể thao giúp duy trì sức khỏe cơ bắp và giảm nguy cơ mắc bệnh.

- Uống đủ nước hàng ngày cũng là yếu tố quan trọng để hỗ trợ quá trình đào thải axit uric khỏi cơ thể.

- Hạn chế tiêu thụ rượu, bia và đồ uống có cồn.

- Duy trì cân nặng ổn định, tránh tụ tập nhậu nhẹt và thức khuya.

Trên đây là tổng hợp kiến thức giúp bạn tìm hiểu về tinh thể muối urat – nguyên nhân dẫn đến những cơn đau nhức dữ dội của bệnh gút. Nếu bạn đang có các biểu hiện nghi ngờ mắc bệnh gút hãy đi thăm khám để được bác sĩ chuyên khoa tư vấn.